26 Ekim Cumartesi günü yapılan seminerde Sayın İsmail DOĞU Töre’ye siyaset, hukuk ve ahlak bağlamında baktığı bir konuşma yaptı. İlk olarak konunun işlenmesi için bir temellendirme olarak dil ve düşüncenin bir düzen içerisinde aktarılması anlamına gelen Antik Yunanca “Logos” kelimesini ve bilginin kendisi anlamına gelen Arapça “Örf” kelimesini açıklayarak devam etti.
“Hiç birşey sabit değildir, tabiatta kesinlik bulunmaz”
Logos teriminin Antik Yunan’dan itibaren algılanışının bir sabite oluşturduğunu ve bunun üzerinden kesinlik ve evrensellik ilkeleri geliştirdiğini ve batı düşüncesinin de dil, düşünce, düzen merkezli ancak belli sabiteler üzerine kurulduğunu; bunların da belli payandalar oluşturduğunu söyleyerek devam etti. Bu düşüncede hiçbir şeyin sabit olmadığı bir tabiatta kesinlik ve evrensellik oluşturmaya çalışan bir algı olduğunu ve bunun Müslüman dünyasına da etkileri olduğu için bizleri de ilgilendirdiğini belirtti.
Töre, örf ve türeyiş
Töre’nin bu düşünce ile arasındaki farkı anlattıktan sonra “Örf” ifadesinin de algılanış biçimine göre Töre’den farklılaştığını örnek vererek konuşmasına devam etti. Logos ve örf terimlerinin kelime anlamlarıyla bakıldığında Türeyiş’i ifade ettiğini belirttikten sonra Töre algısıyla siyaset, hukuk ve ahlak hakkındaki görüşlerini anlatmaya başladı.
“Töre siyasette ve hukukta asla bir formalite içermez” diyerek sözlerine devam eden Doğu Kutadgu Bilig, Orhun Abideleri gibi eserlerin formalite olmayan, soyut bir düzlem üzerinden bir mantalite yani örf oluşturduklarını söyledi.
Töre’nin bu bağlamda bir sabite içermediğini iddia eden Doğu, Töre sözüyle aynı anlamdan gelen türeyiş kelimesinin de, kastedilen anlamda bir sabitesi olmadığına işaret etti.
Töre fikrini evrensellik ve yerellik bağlamında değerlendiren Doğu evrenselliğin tanımı gereği dogmatizm içerdiğini, yerelliğin ise uygun ve faydalı olanı öncelediğini ifade ederek, görüşlerini karşılaştırmalı olarak dile getirdi.
İsmail Doğu Tanrı, Töre, Türk ve Türeyiş kavramlarının bağlantılı anlam içeriklerini konu bağlamında çözümlemeye bağlı tuttu. Töre ve türeyiş kelimesinin fıtrata atıf yaptığını söyledi. Fıtratın ise tekrar etmemesinin istikrara mani olmadığını söyleyerek, bunun kendine ait bir kararlılık anlamına geldiğini söyledi.
Siyaset, hukuk ve ahlak açısından Töre’yi yorumlayan Doğu, Töre’li düşüncenin kutlanmaya lâyık olduğunu söyleyerek sözlerini sonlandırdı.
